Ιοί Υπολογιστών

Τι είναι οι ιοί υπολογιστών

• Τον κώδικα αναπαραγωγής: αποτελεί απαραίτητο στοιχείο του ιού καθώς μέσω αυτού ο ιός εξαπλώνεται.

• Τον κώδικα εκτέλεσης: εκτελεί μία συγκεκριμένη λειτουργία ανάλογα με το τι έχει αποφασίσει ο δημιουργός του ιού.

Στις περισσότερες των περιπτώσεων, οι ιοί υπολογιστών έχουν δημιουργηθεί με απώτερο σκοπό την παραγωγή κέρδους υπέρ των δημιουργών τους και εις βάρος των χρηστών-θυμάτων. Για αυτό τον λόγο άλλωστε, πολλοί από τους ιούς με το που διεισδύσουν στο σύστημα-στόχο αρχίζουν να υποκλέπτουν-καταγράφουν-προωθούν σε τρίτους έναντι αδράς αμοιβής, πλήθος γενικής φύσεως και ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των χρηστών-θυμάτων. Επίσης, μπορεί να γίνουν η αιτία εμφάνισης ύποπτων και δυνητικά ανεπιθύμητων ανακατευθύνσεων, σημαντικών επιβραδύνσεων στη ταχύτητα του συστήματος και των web browsers, κλπ.

Τύποι κακόβουλων προγραμμάτων

Τρόποι μετάδοσης ιών

Οι ιοί μολύνουν συστήματα υπολογιστών χωρίς την επίγνωση κι έγκριση των χρηστών τους. Υπάρχουν έξι βασικοί τρόποι διαδικτυακής εξάπλωσης/διείσδυσης των κακόβουλων προγραμμάτων.

• Ορισμένα μέρη ιών εξαπλώνονται διαδικτυακά μέσω αφαιρούμενων drives (usb flash disks) τα οποία τρέχουν αυτόματα μόλις ο χρήστης εισάγει/συνδέσει το drive.
• Οι πειρατικές εκδόσεις λογισμικών και μαϊμού παιχνίδια υπολογιστών, ως επί το πλείστον, εμπεριέχουν κρυμμένα πακέτα λήψης με ιό/ιούς. Μόλις ο χρήστης ξεκινήσει την εγκατάσταση ενός τέτοιου προγράμματος / παιχνιδιού, το παράσιτο καταφέρνει να κατέβει παράλληλα και κρυφά στο σύστημα του υπολογιστή του. 
• Οι ιοί μπορούν επίσης να διεισδύσουν στο σύστημα-στόχο με τη βοήθεια άλλων κακόβουλων προγραμμάτων, όπως πχ. trojans, worms, backdoors. Φυσικά, αυτά τα κακόβουλα προγράμματα καταφέρνουν και ‘τρυπώνουν’ κρυφά κι αυθαίρετα στο σύστημα-στόχο.
• Ένας πολύ δημοφιλής τρόπος διαδικτυακής εξάπλωσης κακόβουλων προγραμμάτων τύπου malware, είναι η μέθοδος bundling. Συγκεκριμένα, με τη μέθοδο bundling, διαφόρων ειδών PUPs και malware καταφέρνουν και διεισδύουν απαρατήρητα σε συστήματα υπολογιστών όντας καλά κρυμμένα σε συνοδευτικά πακέτα λήψης διαφόρων δωρεάν / δοκιμαστικών εφαρμογών (βλ. bundles), όπως πχ. games, σπασμένα προγράμματα, κλπ.

Επιπτώσεις

Όταν ένα κακόβουλο πρόγραμμα καταφέρει να διεισδύσει και να εγκατασταθεί στο σύστημα-στόχο, προβαίνει σε πληθώρα δραστηριοτήτων, ορισμένες από τις οποίες είναι οι εξής:

• Μολύνει, τροποποιεί, ή διαγράφει αρχεία. Επομένως, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ζημιά σε προσωπικά σας έγγραφα, σημαντικά στοιχεία του συστήματος, και χρήσιμες εφαρμογές. Επίσης, υπάρχουν πολλοί ιοί που έχουν τη δυνατότητα να καταστρέψουν το σύστημα-στόχο στο σύνολό του διαγράφοντας πλήρως όλα τα σημαντικά αρχεία και φακέλους.
• Προσθέτει κακόβουλα στοιχεία σε αξιόπιστα/νόμιμα προγράμματα ή τροποποιεί κρυφά κι αυθαίρετα τις ρυθμίσεις τους ώστε να μπορεί να μολύνει τα έγγραφα που ανοίγουν ή δημιουργούν αυτά τα προγράμματα.
• Δημιουργεί σοβαρές ζημιές στον υπολογιστή τροποποιώντας σημαντικές hardware ρυθμίσεις. Αυτές οι δραστηριότητες οδηγούν σε σημαντικές απώλειες δεδομένων και στη γενικότερη δυσλειτουργία του συστήματος-στόχου. 
• Δημιουργεί χιλιάδες τυχαία αρχεία και φακέλους επιβραδύνοντας σημαντικά τις ταχύτητες τόσο του συστήματος όσο και των web browsers.
• Εμφανίζει μεγάλο όγκο ψευδών/παραπλανητικών μηνυμάτων, τροποποιεί διάφορες ρυθμίσεις του συστήματος, εμφανίζει ανακατευθύνσεις, και γενικότερα εμφανίζει πληθώρα εκνευριστικών δράσεων ώστε να δυσκολέψει την καθημερινή λειτουργία του σύστηματος-στόχου εκ μέρους του χρήστη-θύματος. 
• Μολύνει το σύστημα με trojans, backdoors, keyloggers, κι άλλα επικίνδυνα παράσιτα.
• Προωθεί την περαιτέρω διείσδυση πληθώρας άλλων malware.
• Υποκλέπτει ή κρυπτογραφεί ευαίσθητα/απόρρητα προσωπικά δεδομένα του χρήστη-θύματος, όπως σημαντικά επίσημα έγγραφα, κωδικούς πρόσβασης, προσωπικά στοιχεία σύνδεσης, απόρρητα προσωπικά στοιχεία ταυτοποίησης, επαφές, κλπ.
• Kρυπτογραφεί τα αρχεία χρήστη του υπολογιστή καθιστώντας τα απρόσιτα, και απαιτεί την καταβολή λύτρων για να τα αποκρυπτογραφήσει.
  
• Αποφεύγει την ολοκληρωτική αφαίρεσή του μέσω διάφορων αυτο-τροποποιήσεων, κρυπτογράφησης των των μολυσμένων αρχείων, παραπλάνησης του εγκαταστημένου antivirus, και γενικότερης τροποποίησης της κανονικής λειτουργίας του συστήματος-στόχου.
• Δημιουργεί σημαντικές επιβραδύνσεις, ελαχιστοποιεί ή εκμηδενίζει τα επίπεδα ασφάλειας του συστήματος-στόχου, και δημιουργεί γενικότερη δυσλειτουργία και αστάθεια των εγκαταστημένων προγραμμάτων.
• Δημιουργεί προβλήματα στην λειτουργία των web browsers (αυθαίρετη αντικατάσταση και τροποποιήσεις όσον αφορά την προεπιλεγμένη Αρχική Σελίδα/μηχανή αναζήτησης/νέα καρτέλα browser), συνεχείς και σε μεγάλο όγκο εμφανίσεις εκνευριστικών και παραπλανητικών αναδυόμενων διαφημίσεων κι άλλων ειδών ύποπτου διαφημιστικού περιεχομένου, ανακατευθύνσεις σε διαφόρων ειδών ύποπτους και κακόβουλους ιστότοπους.
  

Τρόποι προστασίας - αντιμετώπισης

Μην ξεγελαστείτε και κατεβάσετε λογισμικό κακόβουλης λειτουργίας

Ακολουθούν ορισμένες συμβουλές που μπορούν να σας προστατεύσουν από τη λήψη ανεπιθύμητου λογισμικού:

• Κάνετε λήψη προγραμμάτων μόνο από τοποθεσίες web που εμπιστεύεστε. Εάν δεν είστε βέβαιοι ότι εμπιστεύεστε ένα πρόγραμμα που θέλετε να κατεβάσετε, πληκτρολογήστε το όνομα του προγράμματος στη μηχανή αναζήτησης της επιλογής σας, για να δείτε αν έχει αναφερθεί από κάποιον άλλο χρήστη ότι περιέχει λογισμικό κατασκοπίας.
• Διαβάστε όλες τις προειδοποιήσεις ασφάλειας, τις άδειες χρήσης και τις δηλώσεις προστασίας προσωπικών δεδομένων που συσχετίζονται με το λογισμικό που κατεβάζετε.
• Μην ανοίγετε emails όπου δεν αναγνωρίζετε τον αποστολέα και στην περίπτωση που το ανοίξετε μην κατεβάσετε - εκτελέσετε τυχόν επισυναπτόμενα αρχεία.
• Προσοχή στα links τα οποία υπάρχουν σε άγνωστα email ή σε άμεσα μήνυμα (instant message) ή σε μηνύματα από ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ή από άλλες σελίδες και τα οποία δείχνουν "περίεργα"....
  
• Ποτέ μην κάνετε κλικ στις επιλογές "Συμφωνώ" ή "OK", για να κλείσετε ένα παράθυρο που υποψιάζεστε ότι μπορεί να περιέχει λογισμικό κατασκοπίας. Αντ' αυτού, κάντε κλικ στο κόκκινο "x" στη γωνία του παραθύρου ή πατήστε το συνδυασμό πλήκτρων Alt + F4 στο πληκτρολόγιο, για να κλείσετε ένα παράθυρο.
• Αποφεύγετε το κλικάρισμα αναδυόμενων διαφημίσεων που εμφανίζονται ξαφνικά, γιατί το πιθανότερο είναι αυτές οι διαφημίσεις, εκτός από εκνευριστικές, να είναι παραπλανητικές και δυνητικά επικίνδυνες καθώς μπορεί να εμπεριέχουν συνδέσμους ανακατεύθυνσης προς άγνωστους κι αμφιβόλου αξιοπιστίας/ασφάλειας ή ακόμα και κακόβουλους ιστότοπους. Με άλλα λόγια, εάν μια διαφήμιση παραείναι καλή για να είναι αληθινή, τότε το πιθανότερο είναι να αποτελεί ακόμα μια προσπάθεια παραπλάνησης των κυβερνο-εγκληματιών.
  
• Αποφεύγετε παράνομους, πειρατικούς, και ύποπτους ιστότοπους
• Αποφεύγετε δημοφιλή προγράμματα δωρεάν κοινής χρήσης αρχείων μουσικής και ταινιών και βεβαιωθείτε ότι κατανοείτε όλο το λογισμικό που παρέχεται μαζί με αυτά τα προγράμματα.
• Χρησιμοποιείτε έναν τυπικό λογαριασμό χρήστη αντί ενός λογαριασμού διαχειριστή. Για περισσότερες πληροφορίες, μεταβείτε στην τοποθεσία web Γιατί να προτιμήσετε έναν τυπικό λογαριασμό έναντι ενός λογαριασμού διαχειριστή.

Εγκατάσταση antivirus - antispyware

Η ανίχνευση των ιών υπολογιστή από τον απλό χρήστη είναι από δύσκολη έως και αδύνατη. Τις περισσότερες φορές, ο χρήστης-θύμα αντιλαμβάνεται ότι ο υπολογιστής του έχει μολυνθεί από ιό αφού πρώτα έχει περάσει αρκετό χρονικό διάστημα. Για την προστασία λοιπόν του υπολογιστή έχει δημιουργηθεί μία ειδική κατηγορία λογισμικού, το λεγόμενο αντιιικό (antivirus). Προκειμένου να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη και χωρίς μολύνσεις λειτουργία ενός συστήματος, τα αντιϊκά εκκινούν ταυτόχρονα με το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή, χωρίς εντολές από το χρήστη, ώστε να είναι σε θέση να ανιχνεύουν τυχόν μολύνσεις σε πραγματικό χρόνο. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να αναβαθμίζονται σε τακτική βάση, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τους νέο-δημιουργούμενους ιούς.

Αν και σε γενικές γραμμές τα anti-malware προσφέρουν πολύ δυνατή προστασία από κυβερνο-επιθέσεις malware, ιών, και PUPs, παρόλα αυτά ακόμα και τα πιο ισχυρά λογισμικά ασφάλειας μπορεί να αποτύχουν να προσφέρουν πλήρη προστασία ορισμένες φορές. Αυτό συμβαίνει γιατί οι ιοί αναβαθμίζονται, αλλάζουν, και εξελίσσονται συνεχώς. Μάλιστα, η εξέλιξη των ιών συμβαίνει τόσο γοργά που πολλές φορές τα λογισμικά ασφάλειας δεν προλαβαίνουν να ακολουθούν συνεχώς αυτούς τους ρυθμούς. Άλλωστε, απαιτείται και κάποιος χρόνος για την ανάπτυξη μεθόδων εντοπισμού κι ολοκληρωτικής αφαίρεσης ιών και PUPs. Πάντως, η αποτελεσματικότερη και ευκολότερη επιλογή είναι η σάρωση συστήματος και η αυτόματη αφαίρεση χρησιμοποιώντας κάποιο πλήρως ενημερωμένο κι αξιόπιστο anti-spyware.

Τι κάνουμε αν μολυνθούμε;

Αν έχουμε μολυνθεί από ιό και έχουμε εγκατεστημένο αντιβιοτικό πρόγραμμα, πρέπει να το βάλουμε να κάνει πλήρη έλεγχο όλου του σκληρού δίσκου. Αν βρει ιό, θα προβεί αυτόματα στις κατάλληλες ενέργειες, είτε διαγράφοντάς τον είτε απομονώνοντάς τον από το υπόλοιπο σύστημα.

Αν γνωρίζεις ήδη το όνομα του malware που έχει μολύνει τον υπολογιστή σου, τότε, εάν το επιθυμείς, μπορείς να δοκιμάσεις την χειροκίνητη αφαίρεση του malware.